“Dijital çağ; bilgilerin, belgelerin, dokümanların internete bağlı herkes tarafından görüldüğü, paylaşıldığı, kayıt altına alındığı şeffaf bir çağdır. (Schmidt ve Cohen, 2014: 21)”
İşte bu dijital çağın gündemi, şirketlerin, ekonominin, devletlerin ve kentlerin dijital dönüşümüdür. Hatta son zamanlarda katıldığımız seminer, sempozyum vb etkinliklerde en fazla dillendirilen konu da #akıllıkentler konusu oldu… Bizim de uzmanlık alanımızı yakından ilgilendiren bu güncel konuyu sizler için özetlemek isteriz.
Kentler nasıl akıllanır, akıllı kentlerin farklılığı nedir ve bu konu #kentplanlaması ile ne ölçüde ilgilidir?
Akıllı kentler kavramı genelde İngilizce ‘Smart Cities’ olarak ifade ediliyor. Kentsel üretim ve büyümede iletişim altyapısının önemini vurgulayan akıllı kent kavramı, doksanlı yıllardan beri kullanılıyor ama bu kavramı şehir olarak ilk kez kullanan ise 2009 yılında Amsterdam olmuştur. Pek çok kent ekonomisti akıllı kenti farklı açılardan tanımlıyor. Kent plancısı olarak bizim tanımımız ise “yeni teknolojileri ve yenilikçi yaklaşımları kullanan, veri ve uzmanlığa dayalı olarak, gelecekteki problem ve ihtiyaçları bugünden öngörüp çözümler üreten, bu nedenle de daha yaşanabilir şehirler” şeklindedir.
“Akıllı çözümlerle planlanan şehirler”
Akıllı kentlerin amacı, yaşayanların hayat standartlarını iyileştirmek suretiyle şehrin marka değerini ve yaşam kalitesini arttırmak. Bu açıdan bakıldığında; aslında akıllı şehirler akıllı çözümlerle şehirlerin planlanması anlamına gelir. İşte konumuzun kent planlamasıyla ilgisi de bu noktada başlar. Hayat standardını yükseltecek her türlü detay kent planlamasının anahtarını oluşturur.
Toplumun gelişimini sağlayacak yatırımların akıllı olması bu kentlerin en önemli özelliğidir. Altyapısı, trafik çözümleri, binalar, eğitim ve sağlık yönetimi, ekonomisi, atık toplama sistemleri, coğrafi bilgi sistemleri, güvenliği, toplu taşıma sistemleri, mobil uygulamaları ‘teknoloji ve akıl’ ile donatılmıştır. Bütün bu özelliklerin sonucunda akıllı şehiler, kendine yetebilen ve sürdürülebilirliği yüksek şehirlerdir. Bu nedenle merkezi yönetimler olsun, yerel yönetimler olsun, son dönemde kent planlarında akıllı şehir yatırımlarına öncelik vermektedir.
Bir kentli olarak karşımıza çıkan bir çok detay, ücretsiz wifi noktaları, mobil bisiklet uygulamaları, sensörlü aydınlatmalar, tasarruflu evler vb. bizleri akıllı kentlere götüren küçük ama önemli adımlardır. Örneğin otoyola çizilen özel çizgiler sayesinde gündüz güneş enerjisi depolanıp gece yolun aydınlanması sağlanabilmektedir. Bu teknolojik uygulama, enerji tasarrufunun yanı sıra trafik kazalarını azaltmada da etkili olmaktadır.
Şehirler kurulu düzenini değiştirmeye çalışıyor
Günümüzde binlerce akıllı şehir çalışması bulunmaktadır. Bu şehirlerin bir kısmı mevcut kurulu olan düzeni akıllı hale dönüştürmeye çalışırken bir kısmı ise akıllı şehir olarak yeni kurulmaktadır. Amsterdam, Barselona, Kopenhag, Dubai, Dublin, Kiev, Londra, Madrid, Gdynia (Polonya), Manchester, Milano, Moskova, New York, Stockholm, Oslo, Tokyo, Hong Kong, Singapur, Şangay ve Taipei dünyada akıllı kent örnekleri olarak literatürde yerini almıştır.
Yeni bir kent kurmanın maliyetinden dolayı genelde örnekler mevcut düzenini akıllı hale getirme çabası gösteren kentler üzerinedir.
Türkiye’de de bu alanda girişimler yavaş yavaş yaygınlaşıyor. İstanbul, İzmir, Ankara, Bursa, Gaziantep, Trabzon ve Kayseri gibi büyükşehir belediyelerinde akıllı şehir uygulamalarına yatırım yapılıyor. Başlayan akıllı kent uygulamalarının yönetimi Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yapılıyor. Türkiye ulusal coğrafi bilgiler sistemleri (TUCBS) ve ulusal kent bilgi sistem standartları ile çalışmalar yürütülüyor.
Kent planlaması açısından dijital dönüşüm
Peki djital dönüşümle akıllı kentleri ortaya çıkarmak kent planlaması açısından neyi ifade eder?
- Akıllı yönetimi benimseyen kentler, imar planlamasına esas olan topografik adres verileri, arazi ve mülkiyet bilgileri, sağlık hizmet verileri, trafik verilerinin olduğu açık ve güvenilir bir veri tabanına sahiptir. Dijital çağda kent yönetimi, dijital kopyalama sayesinde kentle ilgili eski tüm bilgi, belge ve dokümanlara ulaşılabilirliği artırarak bunları kamuoyu ile paylaşabilmektedir. Kentsel dönüşüm planlaması ve kent planlaması için güvenilir ve sağlıklı veri tabanı hayati önem taşımaktadır.
- Kent yöneticileri akıllı şehir web platformu üzerinden kent sakinleriyle doğrudan iletişim halindedir. Daha kapsamlı, gerçek zamanlı veriler, yönetime olayları ortaya çıktıkça izleme, talebin nasıl değiştiğini anlama ve daha hızlı ve düşük maliyetli çözümleriyle yanıt verme olanağı sağlar. Bunlar da kentin gelişimine ilişkin planlamaların daha sağlıklı yapılmasına imkan verir. Dijital altyapı sayesinde şehrin gelişimini öngörmek kolaylaşır.
- Birçok kentsel hizmet dijital ortamda sunulabilir. Günümüzde insanlar işlerinin çoğunu internet aracılığıyla yapabilmektedir. Evden çalışma modelleri gelişmektedir. Bu, kentin trafik yoğunluğu için de faydalı bir çözümdür. Kent yönetiminin yapması gereken iş, dijital altyapıyı kurmak ve kentlilerin hizmetine sunmaktır.
- Dijitalleşme sayesinde kentin ve kentteki hizmetlerin tanıtılabilmesi kolaylaşmaktadır. Bu, kent ekonomisini güçlendirecek bir fırsat olmakla birlikte, kentsel dönüşüm gibi imar planlamasına ve kentin geleceğine yön veren girişimlerin de daha geniş bir kamuoyu desteği sağlamasına imkan verecektir.
Son olarak… Kentsel alanlardaki nüfus gün geçtikçe artıyor. Şehirler çevresel, toplumsal ve ekonomik zorluklarla daha fazla karşı karşıya. Bu zorlukların üstesinden gelmek için şehirleri daha akıllı hale getirmek önemli bir çözümdür. Böylece şehirler yaşaması ve planlaması daha kolay ve güvenli yerler haline getirilebilir. Ancak bu konuda unutulmaması gereken nokta, geri bildirimler konusudur. Vatandaşları sistemleri kullanmaya ve onları geri bildirimde bulundurmaya teşvik etmek gerekir. Onların yerel sorunları daha kolay tespit etmesi, sistemin iyileştirilmesini ve sorunlara hızlı müdahale edilebilmesini kolaylaştırır.
Müberra Oflaz